ตำบลแม่ปืม อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา
ที่ตั้งและอาณาเขต
ตำบลแม่ปืม อยู่ในเขตการปกครองของอำเภอเมืองพะเยา อยู่ทางทิศเหนือของตัวอำเภอเมืองพะเยา ห่างจากตัวอำเภอประมาณ 15 กิโลเมตร และมีอาณาเขตติดกับเขตการปกครองใกล้เคียงดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลแม่ใจและตำบลบ้านเหล่า อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา
- ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลบ้านต๊ำ อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลห้วยแก้วและตำบลดงเจน อ.ภูกามยาว จ.พะเยา
- ทิศตะวันตก ติดกับติดต่อ ตำบลบ้านใหม่และตำบลท่าจำปี อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา
ตำบลแม่ปืม ประกอบด้วยหมู่บ้าน จำนวน 18 หมู่บ้าน 2,785 หลังคาเรือน ประชากรรวม 9,149 คนเพศชาย 4,487 คนและเพศหญิง 4,662 คน กลุ่มอายุที่มีมากที่สุดคือกลุ่มวัยเรียนและแรงงาน อายุ 15-59 ปี ร้อยละ 62.67 รองลงมาคือกลุ่มผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป ร้อยละ 23.33 แสดงให้เห็นว่าตำบลแม่ปืมเป็นสังคม “สูงวัยอย่างสมบูรณ์” คือมีสัดส่วนผู้สูงอายุมากกว่าร้อยละ 20 ของประชากรทั้งหมด มีความจําเป็นที่ต้องมีการวางแผนดูแลผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่องการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรที่มีผู้สูงอายุมากขึ้นจะส่งผลกระทบต่อระบบสุขภาพคือการเกิดโรคเรื้อรังที่เกี่ยวกับผู้สูงอายุมากขึ้นเช่นโรคความดันโลหิตสูงโรคเบาหวานโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคระบบกล้ามเนื้อและโครงร่าง เป็นต้น
ลักษณะภูมิประเทศ
โดยทั่วไปของตำบลเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำและที่ราบสูงโดยทั่วไป มีเทือกเขาเป็นแนวยาวจากทิศเหนือ ไปทางทิศใต้ อยู่ทางทิศตะวันตกของเขตพื้นที่ตำบล ทำให้มีพื้นที่ลาดเอียงจากทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตก แหล่งน้ำที่สำคัญ ได้แก่ อ่างเก็บน้ำห้วยบง อ่างเก็บน้ำแม่ปืม ลำน้ำแม่ปืม และแม่น้ำอิง เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีคลองชลประทานซึ่งใช้เป็นแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร และการอุปโภค บริโภค ที่สำคัญของตำบลแม่ปืม
สภาพทางสังคมและวัฒนธรรม
ชุมชนดั้งเดิมของตำบลแม่ปืมจะชุมชนเป็นเกษตรกร ประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพทำนาและ ทำสวน พืชเศรษฐกิจที่สำคัญคือ ข้าว ข้าวโพด หอมแดง กระเทียม ลำไย ลิ้นจี่ รองลงมาคืออาชีพเลี้ยงสัตว์ เช่น สุกร ไก่ โค ปลา รายได้ส่วนใหญ่มาจากการเกษตรกรรมเมื่อหมดฤดูทำนาประชากรวัยแรงงานส่วนใหญ่จะไปรับจ้างในตัวเมืองหรือต่างจังหวัด มีการเคลื่อนย้ายและการอพยพย้ายถิ่นเข้ามาอาศัยอยู่ในพื้นที่และเมื่อสภาพสังคมเปลี่ยนไปทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิตก่อให้เกิดผลกระทบต่อพฤติกรรมสุขภาพ เนื่องจากกลุ่มคนที่ย้ายมาอาศัยมาใหม่ ส่วนใหญ่เป็นคนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ที่มีสังคม วัฒนธรรม และความเชื่อที่แตกต่างกับชุมชนดั้งเดิมเกิดปัญหาต่างๆตามมาเช่น ปัญหาขยะ ที่เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน้ำยุงลาย รวมถึงเจ้าบ้านไม่ให้ความร่วมมือในการสำรวจ ทำลายภาชนะน้ำขัง จากปัจจัยดังกล่าวทำให้เอื้อต่อการเกิดโรคไข้เลือดออกในพื้นที่
การคมนาคม
ระยะทางห่างจากตัวอำเภอเมืองพะเยาประมาณ 15 กิโลเมตร มีถนนพหลโยธินเป็นถนนสายหลักเชื่อมต่อหมู่บ้านแต่ละหมู่บ้าน และมีถนนสายรอง มาเชื่อมต่อทั้งสองฝั่งถนนสายหลัก โดยมีความสำคัญคือ เป็นถนนสายหลักจากอำเภอเมืองพะเยา ถึงอำเภอพาน จังหวัดเชียงราย รถทุกชนิดสามารถสัญจรได้โดยสะดวก ซึ่งมีความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุบ่อยครั้ง ถนนในหมู่บ้านส่วนใหญ่เป็นถนนลาดยางและถนนคอนกรีต แต่ยังมีบางหมู่บ้านที่ถนนเชื่อมระหว่างซอย ยังเป็นถนนลูกรังเป็นบางส่วนจากการที่ถนนสายหลักเป็นถนน 4 ช่องจราจร ตัดผ่านตำบลแม่ปืม จำนวน 15 หมู่บ้าน
ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรม
ตําบลแม่ปืม มีลักษณะของสังคมชนบท มีความสัมพันธ์แบบเครือญาติที่พึ่งพาอาศัยช่วยเหลือกันอย่างใกล้ชิด มีการสืบทอดความเชื่อ ค่านิยม ต่างๆมาตั้งแต่ในสมัยอดีต และมีวัฒนธรรม ประเพณีแบบล้านนาที่พบได้ทั่วๆไป ลักษณะแบบทางภาคเหนือตอนบน และมีพื้นที่เป็นชุมชนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2 หมู่บ้าน จากการอพยพย้ายถิ่นฐานมาอยู่ คือ บ้านภูเงิน และ บ้านโพธิ์ทอง ประเพณีต่างๆ มีการผสมผสานระหว่างทางภาคเหนือกับภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น งานประเพณีลอยกระทง งานประเพณีสงกรานต์ งานแห่เทียนพรรษา งานทําบุญสลากภัตร (ตานก๋วยสลาก) งานสรงน้ำพระธาตุ เป็นต้น จัดงานประเพณีต่างๆ จะเน้นความสนุกสนาน รื่นเริง จึงมีการดื่มสุรา และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในงาน เป็นภาพที่คุ้นชินของชุมชน นอกจากนั้น ชาวบ้านส่วนใหญ่มีค่านิยมการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยมองเรื่องการดื่มแอลกอฮอล์ว่าเป็นเรื่องปกติ ก่อให้เกิดค่านิยมในการดื่มสุราในงานต่างๆ ในกลุ่มนักดื่มทั้งเก่าและใหม่ หรือแม้กระทั่งงานศพซึ่งไม่ใช่งานรื่นเริงก็ยังเห็นการดื่มสุรา แต่ก็มีแนวโน้มลดลง เนื่องจากมีการจัดกิจกรรม/แผนงาน/โครงการ ลด ละ เลิก เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่เป็นนโยบายระดับจังหวัดลงสู่พื้นที่อย่างต่อเนื่องในช่วงระยะเวลา 3 ปีที่ผ่านมา หน่วยงานราชการในพื้นที่ ได้แก่ สถานีอนามัย โรงเรียน และเทศบาล จะเป็นแบบอย่างในการไม่ขาย ไม่ดื่ม เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในสถานที่ราชการ โดยห้ามจัดงานที่มีการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ในพื้นที่อย่างเด็ดขาด ด้านความเชื่อค่านิยมทางด้านพฤติกรรมการดูแลสุขภาพพบว่าส่วนใหญ่เมื่อมีการเจ็บป่วยเล็กน้อยจะซื้อยาทานเอง หากอาการไม่ดีขึ้น จึงค่อยไปรับบริการทีสถานีอนามัยเฉลิมพระเกียรติฯ แม่ปืม หรือในตัวเมืองพะเยา ทั้งคลินิก โรงพยาบาลเอกชน หรือ รพ.พะเยา ต่อไป ด้านวิถีชีวิตขนบธรรมเนียมประเพณีของคนในชุมชน ประชาชนส่วนใหญ่ในตำบลแม่ปืม นับถือศาสนาพุทธ ซึ่งส่วนใหญ่จะมีความเกี่ยวข้องกับวัดเป็นสถานที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ โดยกลุ่มวัยที่มีความเกี่ยวข้องโดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุ ซึ่งมีสัดส่วนเพิ่มมากขึ้นทุกปี ปัญหาที่พบ และเห็นได้ชัดเจนในเรื่องของวัยผู้สูงอายุคือ มีจำนวนเพิ่มขึ้นมาก พบปัญหาระยะห่างของช่วงวัยทำให้เกิดปัญหาการสื่อสารและการดูแลเด็กในสังคม ส่วน ปัญหาที่พบในเด็กกลุ่มประถมตอนปลายและมัธยม คือการเริ่มดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งจะนำไปสู่การเป็นนักดื่มหน้าใหม่ และความเสี่ยงเกิดปัญหาอื่นตามมา เช่น ปัญหาอุบัติเหตุทางการทางถนน ปัญหาการตั้งครรภ์ไม่พร้อม เป็นต้น
